Zekât, fitre ve oruç fidyesi kimlere verilir?

CEVAP
Bunları maddeler hlinde bildirelim:
1- Zengin olana, yani kurban nisabına malik olana zekt verilmez. Ana babaya, dedeye, büyükanneye, evlada, toruna, hanıma ve kfire verilmez. Fakir olmak şartıyla geline, kardeş, hala, amca, dayı, teyze gibi akrabaya, damada, kayınvalideye, kayınpedere, kayınbiradere, üvey çocuğa verilir. Eğer salih iseler, yakın akrabaya vermek, daha çok sevab olur. Slih akraba yoksa, başka slihleri tercih etmelidir.

2- Kadın, dinen fakir olan kocasına İmameyn'e göre zekt verir. Kocası maddî sıkıntı içinde ise, bu kavle uymakta mahzur olmaz.

3- Hayır kurumlarına zekt verilmez. Müctehid imamların hiçbiri, (Hayır kurumlarına zekt verilir) dememiş ve bu konuda icma hsıl olmuştur. Öğrenci yurtlarına veya vakıflara zekt verebilmek için, bu kurumların bir yetkilisi, bir fakirden veklet alır. Fakir, kurumdaki yetkili şahsa veklet verirken, (Benim adıma zekt almaya ve aldığın zektı dilediğin yere vermeye seni vekil ettim) der. Yahut sadece (Seni zekt almaya umumi vekil ettim) demesi de kfidir. O zaman vekil, aldığı zektı, talebelerin veya kurumun ihtiyaçlarına sarf edebilir. Böylece dine uyulmuş, zekt da dine uygun olarak verilmiş olur.

4- Hadis-i şerifte, (İlim öğrenmekte olanın 40 yıllık nafakası olsa da, buna zekt vermek caizdir) buyuruldu. Din bilgilerini öğrenmekte ve öğretmekte olanlar yani işi, mesleği bu olanlar, dinen zengin olsalar da, çalışıp kazanmaya vakitleri olmadığı için zekt alabilirler. (Dürr-ül-muhtar)

5- Babası zenginse, küçük çocuğuna zekt verilmez. Babası fakirse, fakir olan küçük çocuğa zekt verilir. Deliye de, fakirse zekt verilir. Çocuğa, deliye verilecek zekt, babasına veya velisine yahut vasisine verilir. Zenginin küçük oğluna, fakir olsa da zekt verilmez, ama zenginin büyük çocuğuna, zenginin hanımına veya zenginin babasına fakirseler verilebilir. Burada büyük demek kıl baliğ olmuş demektir. Küçük ise, henüz kıl baliğ olmayana denir.

6– Peygamber efendimizin soyundan gelen seyyidlere ve şeriflere eskiden zekt verilmezdi. Günümüzde, bunlara da zekt verilir. (Dürr-i Yekta)

Zekt alıp verirken nelere dikkat etmeli?
Sual: Zekt alıp verirken nelere dikkat etmeli?
CEVAP
Maddeler hlinde bildirelim:
1- Gayrimüslime zekt verilmez. [Zimmi, İslam devleti uyruğunda olan, gayrimüslim vatandaş demektir.] Zimmi varken, zimmiye zekt hariç, fitre, kefaret, nezir [adak] ve sadaka verilirdi. Bugün, dünyada zimmi yoktur.

2- Zekt verilecek kimseyi araştırmadan rastgele zekt verilmez. Zengine, ana baba, evlat gibi yakına veya Müslüman olmayana zekt vermek sahih değildir. Ancak araştırıp, zektını verdikten sonra, bunun zengin veya gayrimüslim olduğu anlaşılsa da verilen zekt sahihtir. Araştırdığı için, tekrar vermek gerekmez.

3- Zektta salih akrabayı tercih etmeli, çünkü zektı, salih olan fakir akrabaya vermek daha sevabdır. Hadis-i şerifte, (Fakir akrabası varken, başkalarına verilen zektı, Allahü tel kabul etmez) buyuruldu. Yani zekt borcundan kurtulursa da, zekttan hsıl olan büyük sevaba kavuşamaz. Slih fakir akraba yoksa başka slihleri tercih etmeli.

4- Fakire verilen altın, onu zengin edecek kadar fazla olmamalı. Borçsuz fakire nisap miktarı yani 96 gram altın veya daha çok zekt vermek, mekruh olur. Fakirin 10 gr altın borcu varsa, 100 gr altını alması mekruh olmaz. Fakir çocukları da varsa, onlar adına da alabilir.

5- Zekt verirken, zekt demek gerekmez, hediye dense de caizdir.

6- Bir günlük yiyeceği olanın, zekt veya sadaka istemesi haramdır, fakat istemeden verilen sadakayı, zektı alması caizdir. Zektı mümkünse, salih olan muhtaçlara vermeli.

7- Fakire zekt için altın verip, tekrar onu ucuza satın almak mekruhtur. Kğıt para isterse, değerinden satın alınabilir.

8- Fakirdeki alacağını zekta saymak caiz olmaz. Fakirde alacağı olan zengin, fakire borç senedini verip, (Alacağımı zekt olarak sana verdim. Sen de borcuna karşılık kabul et) dese, fakir de kabul etse, zengin zektını vermiş olmaz, çünkü zekt, borç senedi vermekle, razı olmakla verilmiş olmaz. Ancak mal teslim etmekle verilmiş olur. Bu zenginin, zektını fakire vermesi, fakirin de, aldıktan sonra, tekrar zengine geri vererek borcunu ödemesi gerekir.

9- Fakirde alacağı olan zengin, fakirin borcunu vereceğine güvenemiyorsa, güvendiği birini fakire gösterip, (Zektını almak ve borcunu ödemek için, bunu vekil yap) der. Zektı bu vekile verir. Vekil de, zengine geri vererek, fakirin borcunu öder. Böylece hem zekt dine uygun verilmiş, hem de, fakirin borcu ödenmiş olur. (Dürr-i yekta, Mizan-ı kübra)

10- Ev kirasını ödeyemeyen fakir kiracıya, mal sahibi, kirayı almadan bağışlasa, bu para zekt yerine geçmez, sadaka olur. (Redd-ül-muhtar)

Sual: Anne ve babaya zekt verilir mi? Kimlere verilmez?
CEVAP
Ana babaya, dedeye, büyük anneye, evlada, toruna, hanıma ve kfire zekt verilmez. Fakir olmak şartı ile geline, damada, kayınvalideye, kayınpedere, kayınbiradere, üvey çocuğa zekt verilir. Hala, amca, dayı, teyze gibi akrabaya zekt vermek daha çok sevap olur.İmameyne göre, borçlu ve fakir kimseye, hanımı zekt verebilir.(Mevkufat)

Sual: Fakir bir çocuğa zekt vermek istiyorum. Yaşı küçük olduğu için, zektı babasına verebilir miyim?
CEVAP
Evet.

Zenginin ailesine zekt
Sual: Bir kimse, zengin birinin fakir çocuğuna veya fakir hanımına yahut zenginin fakir babasına zekt verebilir mi?
CEVAP
Bir kimse, zektını zenginin küçük oğluna veremez; ama zenginin büyük çocuğuna, zenginin hanımına veya zenginin babasına fakirseler verebilir. (S. Ebediyye)

Burada büyük demek akıl baliğ olmuş demektir. Küçükse henüz akıl baliğ olmamış demektir.

Sual: Kızımın aldığı evlatlığa zekt verebilir miyim?
CEVAP
Kızınızın aldığı evlatlık, onun çocuğu olmadığı gibi, sizin de torununuz olmaz. Ona zekt verebilirsiniz. Hatta kızınız da ona zekt verebilir.

Sual: Fakir kardeşe zekt verilir mi?
CEVAP
Evet.

Sual: Fakir kardeşe zekt verilir mi?
CEVAP
Zektınızı, zengin değilse kız kardeşinize veya çocuklarına vermenizde mahzur yoktur.

Sual: Bir fakir aldığı zektı herhangi bir zengine veya bizzat zekt veren zengine hediye etse, zenginin o parayı kullanması caiz olur mu?
CEVAP
Fakir aldığı zektı, zengine verebilir. Verdiği hediye olur. Zenginin bunu alması helal olur. Çünkü fakir kendi mülkünden vermiştir. Bir hadis-i şerif meali şöyledir:
(Şu beş Müslüman zengin zekt alabilir:
1- Allah yolunda cihad eden,
2- Zekt toplamakla görevli olan,
3- Borçlu ve borcunu ödeyemeyen zengin,
4- Kendi memleketinde zengin olduğu halde, bulunduğu yerde parasız kalan ve çok alacağı varsa da, alamayıp muhtaç kalan.
5- Fakir, aldığı zektı zengine hediye ederse, zengin bunu alabilir.) [Ebu Davud]

Sual: Fakir kardeşe zekt verilir mi?
CEVAP
Malını israf edene, haramda kullanana zekt ve fitre vermek layık değildir. Verilirse sevabı az olur.

Salih olmayan fakir müslümana da, zekt vermek sahihtir. Fakat salihleri tercih etmek çok sevaptır. Fsıka zekt vermek, kıraç yere ekin ekmeye benzer, bire 3-5 alınabilir. Salihlere vermek ise, mümbit toprağa ekin ekmeye benzer. Sulak, verimli toprağa tohum atılırsa daha çok mahsul alınır.

Kfir, her ibadet gibi zekt vermekle de mükellef değildir. Gayrı müslime zekt vermek caiz değildir. Resulullah sallallahü aleyhi ve sellem, Muaz bin Cebel hazretlerini Yemen'e gönderirken, zektın, uşrun, kimlerden alınıp kimlere verileceğini bildirirken, (Müslüman zenginlerinden al, fakirlerine ver) buyurdu. (Buhari)

Bu hadis-i şerifi açıklayan limler, zektın müslüman zenginlerden alınacağını ve onların [müslümanların] fakirlerine verileceğini, gayrı müslime verilmeyeceğini bildirmişlerdir.

Sual: Akrabaya sadaka, zekt vermek çok sevab deniyor; ama benim akrabalarım fsıktır. O parayla, içki içerler. Bunlara vermeyip, salihleri mi tercih etmeliyim?
CEVAP
Evet, salihleri tercih etmek gerekir. Salih akrabaları tercih etmekse, daha çok sevabdır. Hadis-i şerifte, (Fakir akrabası varken, başkalarına verilen zektı, Allahü tel kabul etmez) buyuruldu. Yani, zekt borcundan kurtulursa da, zekttan hsıl olan büyük sevaba kavuşamaz. (F. Bilgiler)

Gayrimüslime sadaka
Sual: Gayrimüslime, sadaka veya zekt verilebilir mi?
CEVAP
Zimmi varken, zimmiye zekt hariç, fitre, kefaret, nezir [adak] ve sadaka verilirdi.. Bugün, dünyada zimmi yoktur. Yani, şimdi gayrimüslime, zekt da, sadaka da verilmez. [Zimmi, İslam devleti uyruğunda olan, gayrimüslim vatandaş demektir.]

Sual: Salih bir Müslümana, dinen fakir olup olmadığını sordum. Hesap etti. Nisaba ulaşmadığını, fakir olduğunu söyledi. Ben de zektımı ona verdim. Aradan bir müddet geçtikten sonra, o kimse, ben yanlış hesap etmişim, dinen zenginmişim, verdiğin parayı da harcadım. Sen zektını bir fakire ver dedi. Zektımı tekrar bir fakire vermem gerekir mi?
CEVAP
Fakir mi, zengin mi diye, gerekli araştırmayı yaptığınız için, tekrar vermek gerekmez. Zekt verilebileceğini, soruşturup anlayarak, zektını verdikten sonra, bunun zengin olduğu anlaşılsa, zararı olmaz; yani zekt kabul olur. Fıkıh kitaplarında deniyor ki:
Zekt verilecek olan kimse, fakir olduğunu, zekt alabileceğini söylemiş ise, bu kimsenin, zekt almaya hakkı olup olmadığını araştırmak gerekmez. Buna zekt verince, soruşturarak, araştırarak vermiş sayılır. (Nehr-ül-Faik)

Sual: Çocuğa ve deliye zekt verilir mi?
CEVAP
Babası zengin ise, çocuğa zekt verilmez. Babası fakir ise, fakir olan çocuğa zekt verilir. Deliye de fakir ise zekt verilir.

Çocuğa, deliye verilecek zekt, babasına veya velisi olan akrabasına veya vasisine verilir. Zenginin küçük oğluna fakir olsa da zekt verilmez; ama büluğa ermiş oğlu fakir ise verilir. (S. Ebediyye)

Din ilmi talebesi
Sual: Din ilmi öğrenen öğrenciye, zengin de olsa zekt verilir deniyor. Ben her gün dini kitap okuyup, dinimi öğrenmeye çalışıyorum. Zengin de olsam, zekt alabilir miyim?
CEVAP
Dinini öğrenmek, her Müslümanın vazifesidir. Din ilmi tahsil eden öğrenci farklıdır.

Kocaya zekt
Sual: Şfiî'de kadın, fakir olan kocasına zekt verebilir mi?
CEVAP
Evet, verebilir. (Mizan-ül-kübra)

Hanefî'de ise ihtilaflıdır, esah olan kavle göre, kadın kocasına zekt veremez.

Müellefe-i kulüb
Sual: Kur'an-ı kerimde, müellefe-i kulüb denilen kimselere zekt verilebileceği bildirilirken, niye şimdi bunlara zekt verilmiyor?
CEVAP
Kalblerine imanın yerleştirilmesi veya kötülükleri önlenmek istenilen bazı kfirlere ve yeni iman etmiş ve iman yönünden zayıf Müslümanlara müellefe-i kulûb denirdi. Resulullah efendimiz, bunların üçüne de zekt verirdi, fakat hazret-i Ebu Bekr zamanında, beyt-ül-mal emini olan Hazret-i Ömer, bir hadis-i şerif okuyarak,(Müellefe-i kulüb olanlara zekt verilmesini Resulullah nesh etmiştir) dedi. Halife ve Eshab-ı kiramın hepsi, bunu kabul ederek, nesh edilmiş olduğunda ve artık bunlara zekt verilmemesi hususunda icma hsıl oldu. Nesh, Resulullah hayattayken olur. İcmaise, vefatından sonra olur. Bu inceliği anlamayanlar, bunu Hazret-i Ömer'in nesh ettiğini sanıyorlar. Eshab-ı kirama ve fıkıh limlerine dil uzatıyorlar. Bedyi ve diğer kitaplarda bildirildiği gibi, İslamiyet'e yardım için, düşmanın zararını önlemek için, onlara mal, para her zaman ödenir, fakat bu beyt-ül-malın zekt bölümünden değil, başka bölümünden ödenir. Görülüyor ki, müellefe-i kulüb denilen kimselere ödeme yapılması yasak edilmemiş, onlara zekt verilmesi yasak edilmiştir. (F. Bilgiler)

Bakılan kişiye zekt
Sual: Kocası ölmüş ve kimsesiz kalmış fakir kayınvalideme evimde bakıyorum. Zektımı ona verebilir miyim?
CEVAP
Evet, vermek iyi olur.

Seyyidlere zekt
Sual: Peygamber efendimizin soyundan gelen seyyidlere ve şeriflere eskiden zekt verilmezdi. Şimdi verilir mi?
CEVAP
Evet, bugün için bunlara zekt verilir. (Dürr-i Yekta)

Zenginin çocuğu
Sual: Babası veya annesi zengin olan baliğ olmamış çocuğa zekt verilebilir mi?
CEVAP
Babası zenginse zekt verilemez. Babası fakir, annesi zenginse, ona zekt verilebilir, çünkü baliğ olmamış bir çocuk, annesinin malıyla zengin sayılmaz. (Redd-ül-muhtar)

Kime zengin denir?
Sual: Dinimize göre, zengin ve fakir kime denir?
CEVAP
Kurban nisabına malik olana, dinen zengin denir. Bu nisaba malik olanın, zekt alması haram olur. Kurban nisabına malik olmayana ise,dinen fakir denir. Bu kimse zekt alabilir. İhtiyacı olan eşyadan ve borçlarından fazla olarak, zekt nisabı kadar [96 gram altın veya o değerde] malı veya parası bulunan Müslüman, kurban nisabına malik demektir.

Müellefe-i kulûb
Sual: (Müellefe-i kulûb sınıfına zekt vermek, misyonerlerin parayla insanları Hristiyan yapmasına benziyor) denilerek konuyla ilgili yet tenkit ediliyor. Acaba bu iddiayı misyonerler mi yapıyor?
CEVAP
Elbette, öyledir. Müslüman olan kimse yet-i kerimeyi nasıl tenkit eder ki? Ya ateisttir veya misyonerdir. Müellefe-i kulübe zekt vermekteki maksat, kfirlerin kötülüklerini önlemek, onlarla iyi geçinmek ve İslmiyet'in güzel ahlakını her yere yaymaktır. Müellefe-i kulübe dhil olanların bir kısmı da, kalblerinin kazanılması ve İslamiyet'e ısındırılması istenen yeni Müslüman olmuş kimselerdir. Yani sadece kfirlere değil, yeni Müslüman olmuş kimselere de verilirdi.

Bedayî ve diğer kitaplarda bildirildiği gibi, İslamiyet'e yardım etmek ve düşmanın zararını önlemek için, onlara mal, para her zaman ödenir. Ama bu, Beyt-ül-malın zekt bölümünden değil, başka bölümünden verilir. Demek ki, müellefe-i kulübe giren kimselere ödeme yapılması yasaklanmamış, onlara zekt verilmesi yasaklanmıştır. (F. Bilgiler)

Üvey evlada zekt
Sual: Karımın ölen kocasından olan erkek ve kız çocuğuna, yani üvey çocuklarıma, zekt vermem caiz midir?
CEVAP
Çocuklar fakirse caiz olur. Mecmua-i Zühdiye'de şöyle deniyor:
Karısının ilk kocasından olan fakir evldına, üvey babası zekt verebilir. (İbni Nüceym)

Üvey çocuğa zekt verilebileceği S. Ebediyye'de de yazılıdır. 

Kaynak: dinimizislam.com